Η αστυφιλία και ο γιγαντισμός των μεγάλων αστικών κέντρων ένα πρόβλημα μείζονος σημασίας

Συνήθως, ο όρος «αστυφιλία» έχει αρνητικό περιεχόμενο, αφού ως κοινωνική διαδικασία θεωρείται «υπεύθυνη» για την απογύμνωση και την εγκατάλειψη της υπαίθρου, και γενικότερα για την πρόκληση οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών μιας χώρας.
Είναι η τάση των αγροτικών πληθυσμών για μετακίνηση και εγκατάσταση στα (μεγάλα) αστικά και βιομηχανικά κέντρα.
Αίτια φαινομένου είναι οι κάτοικοι των αγροτικών περιοχών, επιλέγουν να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα αναζητώντας επαγγελματικές ενασχολήσεις που δεν απαιτούν συνεχή σωματικό μόχθο όπως οι αγροτικές εργασίες. Με τη σκέψη πως στις μεγάλες πόλεις υπάρχουν περισσότερες και πιο επικερδείς ευκαιρίες απασχόλησης, εγκαταλείπουν τις κοπιώδεις και οικονομικά επισφαλείς αγροτικές δραστηριότητες, αποδυναμώνοντας, έτσι, έναν ζωτικής σημασίας για τη χώρα οικονομικό παραγωγικό τομέα.
Σημαντικό κίνητρο για την επιλογή τους αυτή αποτελεί κι η ανάγκη να βρίσκονται σ’ έναν χώρο όπου έχουν άμεση πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη. Σε αντίθεση, άλλωστε, με τα αστικά κέντρα, στις αγροτικές και παραμεθόριες περιοχές, η ύπαρξη πλήρως στελεχωμένων νοσοκομείων και ιατρικών κέντρων δεν είναι καθόλου δεδομένη. Οι πολίτες των περιοχών αυτών ζουν με τη διαρκή ανησυχία πως σε περίπτωση ανάγκης δεν θα έχουν τη δυνατότητα να βρουν εγκαίρως ιατρική βοήθεια.
Τα αστικά κέντρα, πέρα από την πληρέστερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, προσφέρουν στους κατοίκους τους κάθε πιθανή δυνατότητα εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας και πρόσβασης σε κεντρικές κρατικές υπηρεσίες.
Στα μεγάλα αστικά κέντρα εδρεύουν τόσο τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όσο και σχολές που προσφέρουν κατάρτιση και εξειδίκευση σε κάθε είδους τεχνική ή άλλη ειδικότητα. Οι πολίτες έχουν, παράλληλα, πρόσβαση σε σημαντικές βιβλιοθήκες, σε διαλέξεις επιστημόνων, σε επαγγελματικά σεμινάρια, καθώς και τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.
Αντιστοίχως, οι μεγάλες πόλεις προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ουσιαστικής ψυχαγωγίας, εφόσον διαθέτουν οργανωμένες αθλητικές εγκαταστάσεις, θέατρα, κινηματογράφους και χώρους μουσικών εκδηλώσεων, που συνήθως απουσιάζουν από τις αγροτικές περιοχές.
Στα «θέλγητρα» των αστικών κέντρων θα πρέπει να προστεθούν αφενός το ανώτερο βιοτικό επίπεδο που προκύπτει από την ύπαρξη πολλαπλών διευκολύνσεων, κι αφετέρου η δυνατότητα μιας πιο ελεύθερης διαβίωσης, σε σύγκριση πάντα με τις αγροτικές ή παραμεθόριες περιοχές που χαρακτηρίζονται από τις ελλείψεις βασικών υποδομών, καθώς κι από το γεγονός ότι συνήθως αποτελούν κλειστές κοινωνίες που ασκούν πίεση στα μέλη τους μέσα από το διαρκή κοινωνικό έλεγχο.
Η αστικοποίηση, ωστόσο, προωθήθηκε σε παλαιότερες περιόδους κι από το ίδιο το κράτος, καθώς η ανάπτυξη της βιομηχανικής και βιοτεχνικής παραγωγής απαιτούσε την ύπαρξη φτηνού εργατικού δυναμικού, το οποίο και προήλθε από τους συρρεύσαντες στα αστικά κέντρα αγροτικούς πληθυσμούς.
Ως συνέπειες φαινομένου τα αστικά κέντρα προσελκύουν περισσότερους κατοίκους, εφόσον έχουν να προσφέρουν ουσιαστικές ευκολίες στην καθημερινή διαβίωση, περισσότερες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης και μια σημαντική αίσθηση ασφάλειας, σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε νοσοκομεία και ιατρικό προσωπικό, αυτά τα οφέλη δεν έρχονται χωρίς σημαντικό κόστος τόσο για τους ίδιους τους πολίτες όσο και για το κράτος.
Έτσι ενισχύθηκε η δημιουργία απρόσωπων και αφιλόξενων μεγαλουπόλεων. Η σημαντική αύξηση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα έχει υπονομεύσει δραστικά την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων. Οι πολίτες, αν κι έχουν γύρω τους πλήθος ανθρώπων, βιώνουν έντονα συναισθήματα μοναξιάς και αποξένωσης, εφόσον τη θέση της οικειότητας και του ενδιαφέροντος για τους άλλους την έχουν πάρει η καχυποψία και η αδιαφορία. Οι άνθρωποι των αστικών κέντρων επιλέγουν να διατηρούν ένα στενό κύκλο φίλων, και αντιμετωπίζουν τους υπόλοιπους ανθρώπους με ψυχρότητα και αδιαφορία, καθώς θεωρούν ότι στο πλαίσιο αυτής της κοσμοπλημύρας δεν μπορεί να υπάρξει εμπιστοσύνη και πραγματική επικοινωνία.
Σημαντικός παράγοντας των συνεπειών της αστικοποίησης ο Μαρασμός της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. Η μείωση του αγροτικού πληθυσμού έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο στη χώρα, καθώς η κάποτε ακμάζουσα αγροτική παραγωγή που αποτελούσε κεντρικό οικονομικό πυλώνα, γνωρίζει πλέον κάμψη. Προκειμένου, άλλωστε, να καλυφθούν οι επισιτιστικές ανάγκες του πληθυσμού έχουν αυξηθεί οι εισαγωγές ακόμη και προϊόντων στα οποία η χώρα θα μπορούσε να έχει επάρκεια, αν δεν είχε περιοριστεί σε τέτοιο βαθμό η ενασχόληση με τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.
Το γεγονός ότι οι επαρχιακές περιοχές της χώρας αποδυναμώνονται πληθυσμιακά και χάνουν σημαντικό μέρος του νεανικού τους πληθυσμού, σημαίνει μια ασυνέχεια στη μετάδοση και διατήρηση εκείνων των πολιτιστικών στοιχείων και εθίμων που συνιστούν την ιδιαίτερη εθνική παράδοση του τόπου. Η παράδοση που διατηρείται με μεγαλύτερο σεβασμό στις επαρχιακές περιοχές δέχεται ένα σημαντικό πλήγμα, εφόσον στα αστικά κέντρα οι πολίτες αποστασιοποιούνται από τα στοιχεία εκείνα του τόπου καταγωγής τους που τους διαφοροποιούν από τον υπόλοιπο αστικό πληθυσμό.
Με την πάροδο των χρόνων το κύριο πλεονέκτημα των αστικών κέντρων, η πληθώρα, δηλαδή, εργασιακών ευκαιριών, έχει σε μεγάλο βαθμό πάψει να υφίσταται, καθώς παρατηρείται πλέον θεαματική αύξηση της ανεργίας. Πολλοί κάτοικοι των πόλεων καλούνται να αντιμετωπίσουν τα υψηλά έξοδα διαβίωσης είτε απασχολούμενοι σε θέσεις εργασίας χαμηλής οικονομικής ανταμοιβής είτε όντας άνεργοι.
Συνάμα, στα αστικά κέντρα, λόγω του αυξημένου πληθυσμού και λόγω των αυξημένων οικονομικών δυσκολιών, παρατηρούνται σε μεγάλη συχνότητα εγκληματικές πράξεις, μιας και για κάποιους ανθρώπους οι κλοπές, οι εξαπατήσεις και η άσκηση βίας αποτελούν είτε τον τρόπο να εξοικονομήσουν χρήματα είτε τον τρόπο να εκτονώσουν την απογοήτευση και το θυμό που αισθάνονται.
Η υπερβολική συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα, η ύπαρξη πολλών βιομηχανικών μονάδων και το πλήθος των μεταφορικών μέσων, αυξάνουν θεαματικά τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, τα βιομηχανικά λύματα, αλλά και τα οικιακά ή άλλα απορρίμματα των πόλεων. Το φυσικό περιβάλλον επιβαρύνεται, έτσι, υπέρμετρα από την εντατική διάχυση στην ατμόσφαιρα, στο έδαφος και στη θάλασσα ρύπων και λοιπών λυμάτων.
Το φυσικό περιβάλλον ζημιώνεται, επίσης, από την άναρχη και συχνά γοργή επέκταση των αστικών κέντρων, τα οποία, λόγω της συνεχούς αύξησης του πληθυσμού, διευρύνονται χωρίς ουσιαστική μέριμνα για την ορθή ρυμοτομία τους και για τη διασφάλιση χώρων πρασίνου. Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι φορές που σημειώνονται εμπρησμοί σε δασικές εκτάσεις, προκειμένου να διευρυνθεί κατά τρόπο παράνομο και καταστροφικό ο οικοδομήσιμος χώρος σε διάφορες περιοχές.
Οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων, λόγω της αυξημένης κίνησης, των σημαντικών αποστάσεων που πρέπει να διανύουν καθημερινά για τις διάφορες υποχρεώσεις τους, των πολλαπλών εργασιακών απαιτήσεων, καθώς και του κλίματος ψυχρότητας ή και εκνευρισμού που χαρακτηρίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις στις πόλεις, αντιμετωπίζουν συνεχώς αυξημένα επίπεδα άγχους και έντασης. Ενώ, παράλληλα, περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους εγκλωβισμένοι στο μουντό αστικό τοπίο, μακριά από τη γαλήνη και το κάλλος του φυσικού περιβάλλοντος.
Βασικό ζητούμενο προκειμένου οι επαρχιακές περιοχές να μπορέσουν να προσελκύσουν εκ νέου κατοίκους, αλλά και να ανακόψουν τις τάσεις φυγής των ήδη υπαρχόντων κατοίκων τους, είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας. Η πολιτεία καλείται, επομένως, μέσω της παροχής κινήτρων σε ιδιώτες για τη δημιουργία βιομηχανικών μονάδων, μέσω της διασφάλισης σταθερής οικονομικής απόδοσης για την αγροτική παραγωγή, καθώς και μέσω της ενίσχυσης του εναλλακτικού τουρισμού σε ηπειρωτικές περιοχές της χώρας, να δώσει μια νέα ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη των επαρχιακών και ακριτικών περιοχών της χώρας.
Η πολιτεία, παράλληλα, θα μπορούσε να προσφέρει κίνητρα σε πολίτες των αστικών κέντρων για να μετοικήσουν σε επαρχιακές και ακριτικές περιοχές, όπως σημαντικές φοροαπαλλαγές, παραχώρηση καλλιεργήσιμης γης ή έτοιμες κατοικίες. Απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, μια συστηματική προσπάθεια να καταστούν οι επαρχιακές περιοχές ελκυστικές, ιδίως για τους νέους ανθρώπους, ώστε να δοθεί μια νέα εκκίνηση στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που έχουν οι περιοχές αυτές να προσφέρουν.
Σημαντικό είναι, επίσης, να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη διασφάλιση αναγκαίων υποδομών στις περιοχές της επαρχίας, με σαφή προτεραιότητα στις νοσοκομειακές εγκαταστάσεις, ώστε οι εκεί κάτοικοι να νιώθουν ασφαλείς και να μην έρχονται αντιμέτωποι με δυσκολίες που τους αποθαρρύνουν.
Έγκαιρη συνειδητοποίηση της σημασίας που έχει η παρουσία κατοίκων ακόμη και στις πλέον απομακρυσμένες περιοχές του κράτους, ώστε να ληφθεί κάθε αναγκαίο μέτρο για τη δημιουργία σ’ αυτές όλων των απαραίτητων υπηρεσιών. Η πολιτεία οφείλει να διασφαλίσει εκεί την ύπαρξη σχολείων, την παρουσία διοικητικών υπηρεσιών, όπως και κάθε άλλης ουσιώδους υποδομής.
Όσο θα συνεχίζουμε να πορευόμαστε με προχειρότητα και χωρίς σχέδιο, ακολουθώντας την τακτική του ράβε ξήλωνε και ό,τι ήθελε προκύψει, όσο θα πελαγοδρομούμε και δεν θα ξεκαθαρίζουμε, αν πραγματικά επιθυμούμε και παλεύουμε για αποκέντρωση και επιστροφή στην ύπαιθρο, η χώρα μας και μαζί ο λαός μας θα ταλανίζεται και θα ανακυκλώνει τα προβλήματά του.

Βιργινία Σίμου *Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων *Τεχνικό Γραφείο – Διακοσμήτρια