Αμβρακικός Κόλπος: Ανάμεσα στην Ανάπτυξη, την Πίεση και το Χωροταξικό Κενό. Τι δείχνουν τα δεδομένα και τι σημαίνουν για το μέλλον μας

Ο Αμβρακικός είναι ένας κόλπος με την ιδιαιτερότητα μιας μικρής κλειστής οικονομίας: έχει περιορισμένη κυκλοφορία νερού, ιδιαίτερα ευαίσθητο ισοζύγιο θρεπτικών και μια βιοποικιλότητα που λειτουργεί σαν επιχειρησιακός δείκτης. Όταν πάει κάτι στραβά, δεν το κρύβει. Το δείχνει και συνήθως το φωνάζει.Το φώναξε πολύ δυνατά το 2008 με τη θανάτωση των ψαριών.

Τα τελευταία χρόνια, η πίεση στο οικοσύστημα αυξάνεται. Όχι απαραίτητα γιατί οι δραστηριότητες είναι εξ ορισμού κακές, αλλά γιατί ο κόλπος έχει συγκεκριμένη φέρουσα ικανότητα. Κοινώς, δεν είναι Ατλαντικός, είναι ένας οργανισμός με συγκεκριμένη αντοχή.
1. Τα στοιχεία της Στρατηγικής Μελέτης: ένας κόλπος υπό διαρκή πίεση
Η πρόσφατη ΣΜΠΕ για την Π.Ο.Α.Υ. Αμβρακικού είναι αποκαλυπτική. Δεν χρειάζεται κανείς να είναι επιστήμονας για να καταλάβει την εικόνα, τα δεδομένα μιλούν από μόνα τους.
Καταγράφονται υψηλές συγκεντρώσεις χλωροφύλλης-a, που αποτελούν ένδειξη ευτροφισμού. Οι αναλύσεις των ιζημάτων δείχνουν αυξημένη οργανική ύλη, ενώ μεγάλο τμήμα του πυθμένα καλύπτεται από λεπτή ιλύ. Η παρουσία αυτών των χαρακτηριστικών υποδηλώνει ένα οικοσύστημα που δέχεται συσσωρευμένη πίεση από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, κυρίως από την υδατοκαλλιέργεια, αλλά όχι μόνο.
Όταν ο βυθός “ασφυκτιά”, αυτό δεν είναι απλή περιβαλλοντική παρατήρηση. Είναι δείκτης λειτουργικού κινδύνου.
2. Η υδατοκαλλιέργεια στον Αμβρακικό: ένας σημαντικός κλάδος, αλλά όχι χωρίς κόστος
Η υδατοκαλλιέργεια δεν είναι εχθρός της ανάπτυξης. Είναι πυλώνας της εθνικής οικονομίας, με εξαγωγικό προφίλ και υψηλή παραγωγικότητα. Όχι όμως το ίδιο για την τοπική οικονομία τουλάχιστον αυτό φανηκε μέχρι τώρα. Αλλά όπως κάθε δραστηριότητα μεγάλης κλίμακας, θέλει κανόνες, όρια και διαφάνεια.
Η ΣΜΠΕ αναγνωρίζει ότι οι μονάδες συμβάλλουν στην πίεση του οικοσυστήματος, όχι επειδή λειτουργούν “κακώς”, αλλά επειδή ο κόλπος έχει συγκεκριμένη φέρουσα ικανότητα. Μια περιοχή με περιορισμένη ανανέωση υδάτων δεν συγχωρεί την ασυντόνιστη ανάπτυξη. Χρειάζεται συγκέντρωση, οργάνωση, διαχείριση με όρους περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Αντιθέτως, το μοντέλο των διάσπαρτων μονάδων, που λειτουργούν χωρίς ενιαίο πλαίσιο, επιβαρύνει δυσανάλογα το σύστημα. Η παρακολούθηση γίνεται δύσκολη, η απορρόφηση ιζημάτων ανεξέλεγκτη και το οικοσύστημα “πληρώνει το λογαριασμό”.
3. Συγκέντρωση ή διασπορά; Το πραγματικό στρατηγικό δίλημμα
Η ΣΜΠΕ ξεκάθαρα προκρίνει την ανάγκη χωροθέτησης οργανωμένων περιοχών (Π.Ο.Α.Υ.), διότι επιτρέπουν:
• Ενιαίο έλεγχο
• Προστασία ευαίσθητων ζωνών
• Διαχείριση της φέρουσας ικανότητας
• Συγκέντρωση παραγωγής σε περιοχές που “αντέχουν”
Με απλά λόγια: Όχι άλλες μονάδες έξω από κάθε οικισμό επειδή “υπάρχει χώρος στο χάρτη”. Ο κόλπος είναι ένα οικοσύστημα που δεν δέχεται τη λογική “ό,τι χωράει στο χαρτί” το βάζουμε.
4. Και για το Μενίδι τι;
Το Μενίδι είναι περιοχή υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, σε άμεση επαφή με λιμνοθάλασσες, προστατευόμενους υγροτόπους και ζώνες Natura. Το παράκτιο μέτωπο είναι πόρος στρατηγικής σημασίας: τουρισμός, αναψυχή, ήπια ανάπτυξη, πολιτισμός, ανακαίνιση δημόσιου χώρου.
Η περιοχή αυτή δεν προσφέρεται για νέα συγκέντρωση μονάδων. Και εδώ έρχεται το κομβικό σημείο:
Αν το ΣΧΟΑΑΠ είχε προχωρήσει εγκαίρως, θα είχε θωρακίσει χρήσεις γης που σήμερα μετέωρα εξαρτώνται από αποφάσεις τρίτων.Ο χωρικός σχεδιασμός δεν προστατεύει μόνο το περιβάλλον. Προστατεύει και τους Δήμους από τη “στρατηγική των τετελεσμένων”.Το χάσιμο του ΣΧΟΑΑΠ αλλά και η καθυστέρηση ένταξης έστω στο ΤΠΣ αφήνει ανοιχτό το πεδίο σε κάθε ενδιαφερόμενο να προτείνει ό,τι τον συμφέρει, χωρίς ο Δήμος να έχει θεσμικό εργαλείο που να κλείνει τη συζήτηση από πριν. Ίσως έτσι λύνονται οι απορίες, γιατί άφησεο Δήμος να χαθεί το ΣΧΟΑΑΠ και δεν προχωρά στο ΤΠΣ του Μενιδίου.
5. Τουρισμός vs υδατοκαλλιέργειες: μια δύσκολη, αλλά υπαρκτή σύγκρουση
Δεν χρειάζεται να ωραιοποιήσουμε τα πράγματα. Τουρισμός και εκτεταμένη υδατοκαλλιέργεια σε μικρή απόσταση δεν συμβιώνουν εύκολα. Ο τουρίστας δεν ενδιαφέρεται για στατιστικά παραγωγής, ενδιαφέρεται για καθαρή θάλασσα, εικόνα τοπίου και πρόσβαση στο θαλάσσιο μέτωπο.
Ο Αμβρακικός έχει δυνατότητες για ήπιο, ποιοτικό τουρισμό. Αλλά αν το θαλάσσιο μέτωπο μπροστά από έναν οικισμό γεμίσει κλωβούς, τότε το προϊόν αλλάζει χαρακτήρα. Δεν γίνεται να μιλάμε για “τουριστική επένδυση” και ταυτόχρονα να διαμορφώνουμε μπροστά της ένα θαλάσσιο βιομηχανικό τοπίο.
Η στρατηγική επιλογή πρέπει να είναι ξεκάθαρη:
Πού θέλουμε τον τουρισμό; Πού θέλουμε την παραγωγή; Πού δεν αντέχει το οικοσύστημα;
Όλα τα άλλα είναι έπεα πτερόεντα.
6. Το πλαίσιο προστασίας: δεν είναι προαιρετικό
Ο Αμβρακικός προστατεύεται από ένα πυκνό πλέγμα νομοθεσία, Natura κοκ.
Ο Αμβρακικός δεν είναι η Κέρκυρα, ούτε ο Πατραϊκός. Είναι ένα ιδιαίτερο κλειστό σύστημα που ήδη σηκώνει φορτίο μεγαλύτερο από αυτό που θα έπρεπε.
7. Τι ανάπτυξη θέλουμε τελικά;
Εδώ δεν χρειάζεται ρομαντισμός. Χρειάζεται διοίκηση. Ο Δήμος πρέπει να απαντήσει με όρους στρατηγικής:
• Ποιο είναι το προφίλ ανάπτυξης της περιοχής;
• Ποιοι κλάδοι είναι συμβατοί μεταξύ τους;
• Ποιοι χώροι είναι “κόκκινοι ζώνες” λόγω προστασίας;
• Πώς κλειδώνουμε τις χρήσεις γης πριν το κάνουν άλλοι για εμάς;
Η πραγματική συζήτηση για την Π.Ο.Α.Υ. δεν είναι τεχνική. Είναι πολιτική με την καλή έννοια.
Αφορά την ταυτότητα του Δήμου και το τι παραδίδουμε στις επόμενες γενιές.
Ο Αμβρακικός είναι το μεγαλύτερο φυσικό μας κεφάλαιο. Αν το διαχειριστούμε σωστά, γίνεται μοχλός ανάπτυξης. Αν το αφήσουμε σε καθεστώς “όποιος προλάβει”, τότε απλώς θα εκχωρήσουμε το μέλλον μας σε άλλους.
Αλήθεια πότε συγκροτήθηκε το ΔΣ της ΠΟΑΥ αμβρακικού και ποια η συμμετοχή των Δήμων σαυτό;
Και τέλος πρέπει να σταματήσει το κρυφτό μεταξύ περιφέρειας και Δήμων. Δεν μπορεί να εγκρίνει δραστηριότητες στους δήμους η περιφέρειες όταν ο συγκεκριμένος Δήμος είναι αντίθετος.

ΒΑΣΙΛΑΣ ΜΑΡΚΟΣ
Πρώην δήμαρχος Μενιδίου