Προβλήματα του Πρωτογενούς Τομέα στην Ελλάδα και Προτάσεις για Βιώσιμες Λύσεις με Βάση την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ)

Ο πρωτογενής τομέας στην Ελλάδα, θεμέλιος λίθος της οικονομίας και της κοινωνικής συνοχής, αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις που απαιτούν καινοτόμες και στοχευμένες λύσεις. Με την εφαρμογή της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) για την περίοδο 2023-2027, ο στόχος της βιώσιμης γεωργίας γίνεται πιο επίκαιρος από ποτέ, φέρνοντας όμως μαζί του προκλήσεις για τους παραγωγούς. Παράλληλα, οι απαιτήσεις για προστασία του περιβάλλοντος και η έλλειψη στρατηγικής στήριξης από το κράτος εντείνουν την πίεση που βιώνουν οι αγρότες.
Η προώθηση της «πράσινης μετάβασης» μέσω της ΚΑΠ, παρά τα σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον, συνεπάγεται σημαντικό οικονομικό βάρος. Τα μέτρα, όπως η μείωση χρήσης φυτοφαρμάκων και η προστασία υδάτινων πόρων, απαιτούν επενδύσεις σε τεχνολογίες και εξοπλισμό, αυξάνοντας έτσι το κόστος παραγωγής. Ορισμένες περιοχές θα χρειαστούν στοχευμένη οικονομική στήριξη ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Η γεωργική εκμετάλλευση στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μικρά, κατακερματισμένα αγροτεμάχια που μειώνουν την παραγωγικότητα και καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες και αποτελεσματικά αγροτικά μοντέλα. Η απουσία σύγχρονων υποδομών και η καθυστέρηση στην υιοθέτηση της γεωργίας ακριβείας περιορίζουν τις δυνατότητες των Ελλήνων αγροτών. Παράλληλα, οι χαμηλές τιμές των αγροτικών προϊόντων και η εξάρτηση από διεθνείς αγορές επιτείνουν την αβεβαιότητα και την ευαλωτότητα των παραγωγών.
Ένα από τα πλέον καθοριστικά προβλήματα είναι η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού. Οι νέοι συχνά αποθαρρύνονται από τις περιορισμένες οικονομικές προοπτικές του αγροτικού τομέα. Αυτή η σταδιακή αποχώρηση των νέων έχει άμεσο αντίκτυπο στη βιωσιμότητα της γεωργίας και απαιτεί δράσεις που θα ενισχύσουν την ελκυστικότητα της γεωργίας ως επαγγελματική επιλογή.
Ο αναδασμός αποτελεί βασικό βήμα για τη δημιουργία μεγαλύτερων και πιο αποδοτικών εκμεταλλεύσεων. Ενοποιώντας μικρά και διασκορπισμένα αγροτεμάχια, οι παραγωγοί θα μπορούσαν να μειώσουν το κόστος παραγωγής και να εφαρμόσουν πιο αποδοτικές τεχνολογίες. Η πολιτεία, σε συνεργασία με τις τοπικές περιφέρειες, πρέπει να προωθήσει ταχύτερα τη διαδικασία του αναδασμού, προσφέροντας παράλληλα τεχνική και οικονομική στήριξη.
Παράλληλα, η στήριξη της παραγωγής σε στρατηγικά προϊόντα, όπως η ελιά, τα αιγοπρόβατα και τα αρωματικά φυτά, είναι αναγκαία για την επιβίωση και ανταγωνιστικότητα της ελληνικής αγροτικής παραγωγής.
Ένα σημαντικό πρόβλημα που επιβαρύνει τον αγροτικό τομέα είναι η αβεβαιότητα που προκαλούν οι δασικοί χάρτες. Σε πολλές περιοχές, εκτάσεις παραδοσιακά καλλιεργήσιμες θεωρούνται δασικές, δημιουργώντας σύγχυση στους αγρότες. Πολλοί παραγωγοί βρίσκονται αντιμέτωποι με νομικά και οικονομικά προβλήματα, καθώς δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν ή να αξιοποιήσουν τις εκτάσεις τους. Είναι κρίσιμη η επανεξέταση των δασικών χαρτών, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Όπως έχω τονίσει και σε παλαιότερο άρθρο μου, η στήριξη των απομακρυσμένων και ορεινών περιοχών είναι επιτακτική. Ένα Ειδικό Ταμείο για τις Επαρχίες και τις Ορεινές Περιοχές ή η ίδρυση Γραμματείας Ορεινών Περιοχών μπορεί να διαμορφώσει στοχευμένα προγράμματα με κίνητρα και χρηματοδοτήσεις. Με την ενίσχυση των τοπικών παραγωγών, οι περιοχές αυτές μπορούν να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες και να βελτιώσουν την παραγωγική τους δραστηριότητα.
Η είσοδος νέων στον αγροτικό τομέα είναι ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Η παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων, η χρηματοδότηση και η εκπαίδευση των νέων σε τεχνολογίες γεωργίας ακριβείας θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους και να ενισχύσουν την παραγωγικότητα.
Η ελληνική γεωργία έχει τεράστιες δυνατότητες προώθησης προϊόντων με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και βιολογικών προϊόντων. Η συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις και οι συνεργασίες με ξένες αγορές μπορούν να ενισχύσουν την εξωστρέφεια του τομέα. Οι περιφέρειες θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε αυτές τις δράσεις, με τη στήριξη του κράτους και την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών εργαλείων.
Η ψήφιση ενός νομοσχεδίου που θα ρυθμίζει τα «κόκκινα» αγροτικά δάνεια, με ευνοϊκούς όρους και απαλλαγές, είναι ουσιαστική για τη διατήρηση της ρευστότητας στην αγορά. Αυτό θα βοηθήσει τους παραγωγούς να συνεχίσουν την καλλιεργητική τους δραστηριότητα χωρίς τον κίνδυνο πτώχευσης, ενώ θα ενισχύσει την οικονομική τους σταθερότητα.
Το πρόσφατο Συμβούλιο της ΕΕ στις 24-25 Οκτωβρίου 2024 τόνισε την ανάγκη για ενίσχυση της ανθεκτικότητας του πρωτογενούς τομέα στις κλιματικές και οικονομικές πιέσεις. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες σε επίπεδο Ε.Ε., ώστε να επανεξεταστούν τα μέτρα που επιβαρύνουν τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς. Ο ελληνικός πρωτογενής τομέας έχει τις δυνατότητες να ξεπεράσει τις προκλήσεις της νέας ΚΑΠ, αρκεί να υπάρξει η κατάλληλη πολιτική βούληση και στρατηγική στήριξη. Έτσι, θα μπορεί να διασφαλίσει τη βιωσιμότητά του, να ενισχύσει την εθνική οικονομία και να προστατεύσει την κοινωνική συνοχή.

Βιργινία Σίμου
Ελεύθερος Επαγγελματίας