Ούτε σταγόνα γάλα εκτός Βάλτου.

«Ό,τι μπορούμε να φανταστούμε, είναι φανταστικό.
Αν κάτι είναι φανταστικό, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί».
Bruce Eldridge De Palma
(από το κείμενο του Κ. Λάμπου στην εφημερίδα του απόδημου Ελληνισμού Ελληνική Γνώμη)

Είναι καιρός τώρα που έχουμε καταλάβει γιατί καταλήξαμε εδώ.
Είναι γιατί οι πολιτικοί μας, (εκτός ελαχίστων), δεν είχαν τη δημιουργική φαντασία, εκείνη που σπάζει συντηρητικούς φραγμούς και την ικανότητα να ονειρεύονται το καλό της πατρίδας όταν είναι ξυπνητοί.
Τώρα όμως ήρθε η ώρα της ευθύνης, κι αφού δεν την αναλαμβάνει άλλος, ο κλήρος πέφτει σε εμάς.
Κι αφού εμείς μπορούμε να οραματιζόμαστε το καλό του τόπου μας ξυπνητοί, θα επιχειρήσουμε να αλλάξουμε την τοπική ιστορία εστιάζοντας την προσπάθειά μας εκεί που είμαστε καλοί. Γιατί πάντα πρέπει να αξιοποιούμε τα πλεονεκτήματα που έχουμε, αυτά που υπερτερούν στη δική μας, έναντι άλλων περιοχών.
Πρέπει δηλαδή να εστιάζουμε στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα.
Αν μελετήσουμε τον τόπο μας με προσοχή, θα διαπιστώσουμε ότι οι άνθρωποί μας ζουν κυρίως από την κτηνοτροφία και δευτερευόντως από τη γεωργία.
Πράγματι, σήμερα το συγκριτικό μας πλεονέκτημα είναι η κτηνοτροφία, (μέχρι να αποφασίσουμε να ξανασπείρουμε τα χωράφια μας), και πρώτα αυτήν πρέπει να αναπτύξουμε.
Στην κτηνοτροφία έχουμε παράδοση χιλιάδων χρόνων, αυτό που δεν έχουμε είναι η απαραίτητη οργάνωση για να λειτουργήσουμε σωστά.
Η οργάνωση είναι το κύριο στοιχείο που μας λείπει.
Εκεί το πράγμα χαλάει. Ο κτηνοτρόφος είναι ένας μικρός επιχειρηματίας που αναλαμβάνει ολόκληρο το ρίσκο στις πλάτες του, γιατί η πολιτεία δε στάθηκε ποτέ απόλυτος σύμμαχός του. Έτσι απλώνεται όσο μπορεί, όσο του επιτρέπουν οι ίδιες του οι δυνάμεις. Πάει ο παλιός καιρός που υπήρχαν στον τόπο μας τα τσελιγκάτα με τις εκατοντάδες ή χιλιάδες γιδοπρόβατα. Σήμερα το πιο πιθανό είναι να συναντήσεις ένα πεινασμένο μπουλούκι 30-40 ζώων και κοντά τους έναν βοσκό εξίσου πεινασμένο με το ζωντανά του κοπαδιού του.
Γιατί είπαμε, η έλλειψη προγραμματισμού, η έλλειψη πατριωτισμού, η έλλειψη αγάπης για την πατρίδα από όσους τη διοίκησαν έριξαν την πηγή ζωής του λαού μας στην αφάνεια και την εγκατάλειψη. Κι αφού ο βοσκός δεν έχει στήριξη, προσπαθεί έτσι τσάτρα-πάτρα να τα φέρει βόλτα, ενώ παράλληλα προσπαθεί να «διώξει» τα παιδιά του από τούτη την «καταδίκη!» Γιατί η αστήρικτη ύπαιθρος κατάντησε καταδίκη, ενώ θα έπρεπε να είναι το αντίθετο. Γέρασαν οι κτηνοτρόφοι μας κι άμα χαθούν θα χαθούν και τα λίγα κοπάδια που μας απόμειναν, αφού οι νέοι μας έφυγαν για τα αστικά κέντρα. Όσοι νέοι βοσκοί μας απόμειναν, είναι ελάχιστα καταρτισμένοι, έχουν ηλικία 25 ως 45 χρονών και είναι εργένηδες.
Γιατί ενώ στις πόλεις αντιστοιχούν δυό νέες γυναίκες σε κάθε νέο άντρα, στην ύπαιθρο δεν τους αντιστοιχεί ούτε μισή. Κι αν δεν υπάρχει γυναίκα δεν υπάρχει και ζωή, αφού η γυναίκα γεννάει τη νέα ζωή.
Πολλές φορές ο στάβλος είναι ίδιος με εκείνον που χρησιμοποιούσε ο πατέρας ή ο παππούς μας. Αλλά τότε ήταν άλλες εποχές. Οι νέοι μας δεν μπορούν να διατηρήσουν κοπάδι κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Πρέπει κι εκείνοι να λειτουργήσουν όπως οι βόρειο ευρωπαίοι που σε συζητήσεις μαζί μας δεν είχαν κανένα δισταγμό, (μάλιστα υπερηφανεύονταν), να δηλώσουν κτηνοτρόφοι.
Είναι και η έλλειψη παιδείας του αμόρφωτου αστού που θεωρούσε τον κτηνοτρόφο ως υποδεέστερο. Έβριζε «βλάχο» τον κτηνοτρόφο, κι ας έκανε αυτός ο «αστός» τη δουλειά του χαμάλη, του στιλβωτή παπουτσιών ή του λαχειοπώλη.
Μας απασχόλησε το γεγονός ότι ενώ παράγουμε πρωτογενή προϊόντα υψηλής αξίας, οι κτηνοτρόφοι μας βρίσκονται στο έλεος του θεού.
Τη χρονιά που πέρασε, οι κτηνοτρόφοι μας αντιμετώπισαν πρόβλημα συντήρησης του κοπαδιού τους αφού οι ζωοτροφές ήταν απλησίαστες και κάποιες εταιρίες που συγκεντρώνουν και επεξεργάζονται το γάλα αποδείχτηκαν αναξιόπιστες. Ειδικά η «Δωδώνη». Αυτό θα επαναληφθεί και πρέπει να το προλάβουμε για να μην εγκαταλείψουμε την πηγή ζωής του τόπου μας.
Εξηγούσα σε φίλους μας τυροκόμους πως αν δεν στηριχθεί ο κτηνοτρόφος, τότε σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει κοπάδι και θα αναγκαστούν κι εκείνοι να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους. Όλα ξεκινούν από το κοπάδι!

Το βιώσιμο κοπάδι
Για να συντηρηθεί η οικογένεια του κτηνοτρόφου πρέπει να υπάρχει «βιώσιμο κοπάδι».
Με τον όρο «βιώσιμο», εννοούμε να είναι ικανό για παραγωγή τέτοιας ποσότητας γάλακτος και κρέατος ώστε η αξία τους να ξεπερνά το κόστος διατήρησης του κοπαδιού και της συντήρησης της οικογένειας.
Είναι αυτό δυνατόν; Όχι ασφαλώς! Το κόστος για τη διατήρηση του κοπαδιού είναι πολύ υψηλό. Έτσι οφείλει η πολιτεία να επιδοτεί για να καλύψει τη διαφορά. Αλλά στο παρελθόν στο χώρο των επιδοτήσεων συνέβαιναν πράματα και θάματα στα οποία δεν θέλω να αναφερθώ. Αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα σταματήσει. Στο μέλλον ο κτηνοτρόφος θα επιδοτείται για τον πραγματικό αριθμό των ζώων που διαθέτει και για τον πραγματικό όγκο γάλακτος που παράγει.
Μόνον οι πραγματικοί κτηνοτρόφοι θα υποστηρίζονται και για να προκόψει ο τόπος μας πρέπει να πάψουμε να είμαστε «εικονικοί», αλλά να γίνουμε «πραγματικοί» σε ότι επιχειρούμε.
Ο αριθμός των γαλακτοφόρων αιγοπροβάτων στον τόπο μας που συνιστά βιώσιμο κοπάδι κυμαίνεται γύρω στα 150 γαλακτοφόρα ζώα. Αν είναι πιο πολλά έχει καλώς. Πιο λίγα ζώα όμως δεν βολεύουν.
Το άρμεγμα των ζώων δεν πρέπει να γίνεται με το χέρι. Ένα αρμεκτήριο σταθερό ή φορητό είναι απαραίτητο σήμερα. Μη με ρωτήσετε γιατί. Όποιος παρακολούθησε το άρμεγμα των ζώων με το χέρι ξέρει γιατί.
Θέλουμε συνεπώς καθαρό γάλα που δεν θα έρχεται σε επαφή παρά μόνον με το καθαρό δοχείο του. Αυτό θα μας βοηθήσει να παράγουμε υψηλής ποιότητας προϊόντα.
Δηλαδή, (αν ανατρέξετε σε ένα παλιότερο κείμενό μου, οι Ελβετοί μου είπαν ότι δεν πουλούν το γάλα γιατί δεν συμφέρει!), σκοπεύουμε να αρχίσουμε την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων υψηλής ποιότητος, αφού η πρώτη ύλη, δηλαδή το γάλα μας είναι υψηλής ποιότητος και είναι λογικό τα προϊόντα αυτά να έχουν υψηλή αξία και ανάλογη τιμή.
Αλλά πως θα παραχθούν αυτά τα προϊόντα;

Η Σχολή Τυροκομίας
Αυτός που γράφει αυτές τις γραμμές είχε στο παρελθόν την ευθύνη να μελετάει και να φτιάχνει σχολές. Μια σχολή που θα βρίσκεται κοντά στον κτηνοτρόφο, θα είναι σύντομη και αποδοτική, θα του δίνει τις απαραίτητες γνώσεις  και θα τον κάνει γνώστη της τέχνης στην επεξεργασία του γάλακτος, είναι ήδη σχεδιασμένη και ψάχνουμε τις κατάλληλες συνθήκες να την βάλουμε σε λειτουργία. Πολλοί, (κυρίως πολιτικοί…), στο άκουσμα της λέξης «σχολή», μου λένε, «.. εδώ κλείνουν αυτές που υπάρχουν, εσύ θέλει να ανοίξεις νέα;»
Θα τους προλάβω εξηγώντας πως δεν έχει να κάνει με τίποτα σε ότι ξέρουμε από το παρελθόν. Αυτό το σχολείο θα έχει εξάμηνη διάρκεια, 7ωρο καθημερινό πρόγραμμα για θεωρητική και πρακτική κατάρτιση και οι σπουδαστές της που θα είναι νέοι και νέες του τόπου μας κατά προτίμηση προερχόμενες από οικογένειες κτηνοτρόφων θα παρακολουθούν και θα αμείβονται. Αλλά θα βρίσκεται στον τόπο μας, δίπλα στο σπίτι τους.
Γι’ αυτό θα συνεργαστούμε με τους επιστήμονες του τόπου μας, τα ΤΕΙ Ηπείρου, την Τυροκομική Σχολή Ιωαννίνων και τα τμήματα Βιοτεχνολογίας των Πανεπιστημίων μας.

Γιατί τόσα πολλά;
Γιατί δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. Γιατί θέλουμε να παράγονται στον τόπο μας πρωτοποριακά προϊόντα. Γιατί σύνθημα μας θα είναι: «Ούτε σταγόνα γάλα εκτός Βάλτου». Όταν το πρωτογενές προϊόν που παράγουμε το μετατρέπουμε εμείς σε δευτερογενές, τότε η αξία της μετατροπής παραμένει  στον τόπο μας και δεν την καρπώνεται κάποιος ενδιάμεσος κάπου αλλού.
Αν μάλιστα αυτή την επεξεργασία την κάνει ο ίδιος ο κτηνοτρόφος στην οικογενειακή τυροκομική μονάδα, τότε ακόμη καλύτερα. Για να παραχθούν πρωτοποριακά προϊόντα θα χρησιμοποιήσουμε την ποιότητα του γάλακτος του τόπου μας, την εμπειρία της παράδοσης χιλιετιών και τα φώτα της σύγχρονης επιστήμης.
Είναι καιρός οι φοιτητές μας να κάνουν τις διπλωματικές εργασίες τους στην ύπαιθρο του Βάλτου, είναι καιρός το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ να «δέσει» με την κοινωνία για την οποία ιδρύθηκε.
Η γνώση  των παραδοσιακών τυριών, της παραδοσιακής γιαούρτης, της τσαλαφούτης και τόσων άλλων προϊόντων θα δέσει με τη σύγχρονη έρευνα για να παραχθούν πληθώρα τυριών με ποικιλίες σε γεύσεις, υφή και αρώματα, γαλακτοκομικών και προβιοτικών προϊόντων με ονομασία προέλευσης.
Αυτό, (μαζί με παρόμοιες συνδυασμένες ενέργειές μας), θα συντελέσει στην απαραίτητη ανάπτυξη στον τόπου μας, θα φέρει νέους ανθρώπους να κατοικίσουν ξανά στην ύπαιθρο, να στήσουν σπιτικά να κάνουν οικογένειες, να γεννήσουν παιδιά και να της δώσουν ζωή όπως συνέβαινε μέχρι τη δεκαετία του ’50, πριν αρχίσει η καταστροφική αστυφιλία.
Οι άνθρωποί μας εγκατέλειψαν τα χωριά μας επειδή οι πολιτικοί μας ήταν κοντόθωροι, και αδιάφοροι. Τώρα καλούμαστε να επιστρέψουμε για να ξαναχτίσουμε την Πατρίδα. Γιατί Πατρίδα είναι ο τόπος των προγόνων μας. Μπορούμε και είμαστε αποφασισμένοι να το κάνουμε. Σήμερα οι άνεργοι νέοι μας που πληρώνουν νοίκι αλλά δεν μπορούν να φυτέψουν ντομάτες και πατάτες, ούτε να βοσκήσουν κοπάδι μέσα στις τσιμεντουπόλεις θα βρούν διέξοδο επιστρέφοντας στον τόπο τους.
Όταν, (πολύ σύντομα ελπίζουμε), θα έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις, τότε η ποιότητα ζωής στο χωριό θα είναι ασύγκριτα καλύτερη από αυτή των αστικών κέντρων.

Αλλά που θα διαθέτουμε τα προϊόντα;
Είπαμε, κάποιοι θα βρίσκονται κοντά στο «βιώσιμο κοπάδι», κάποιοι θα ασχολούνται με την παραγωγή ζωοτροφών, κάποιοι θα λειτουργούν στο οικογενειακό τυροκομείο ή το μεταποιητήριο γάλακτος. Αλλά κάποιοι άλλοι, ιδίως αυτοί που έχουν κάνει σπουδές και είναι τώρα άνεργοι χωρίς προοπτική εύρεσης δουλειάς, θα αναλάβουν την προώθηση των προϊόντων. Θα τους εκπαιδεύσουμε για αυτό, θα αξιοποιήσουν τις ξένες γλώσσες την πληροφορική και το διαδίκτυο μιας και η προώθηση θα ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας και σταδιακά θα απευθυνόμαστε στο εξωτερικό.
Ολόκληρη η οικογένεια θα λειτουργεί και θα παράγει.
Μη με ρωτήσετε αν μπορούμε να τα κάνουμε, γιατί αν ανατρέξετε στην Ιστορία μας θα δείτε πως είμαστε ικανοί να πραγματοποιήσουμε άθλους. Το μόνο που μας χρειάζεται είναι επιλογή νέων ηγετών που να έχουν όραμα και να νοιώθουν πραγματική αγάπη για τον τόπο τους.

Χρήστος Σακαρίκας
Ηλεκτρονικός Μηχανικός/Αναλυτής Συστημάτων