Κλιματική Αλλαγή και Ενδοκρινικό Σύστημα

ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΙΚΟΥΛΑ, Ενδοκρινολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Σύµφωνα µε τις προβλέψεις του Παγκόσµιου Οργανισμού Υγείας, η κλιµατική αλλαγή και η υπερθέρµανση του πλανήτη, αναµένεται να επιφέρουν σηµαντικές επιπτώσεις στην υγεία.
Οι επιπτώσεις αυτές διακρίνονται σε : α) άµεσες, που προκαλούνται από τα ακραία καιρικά φαινόµενα (π.χ. καύσωνες, πυρκαγιές, πλημμύρες), και β) έµµεσες επιπτώσεις, που προκαλούνται ως συνέπεια περιβαλλοντικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών που οφείλονται στην κλιµατική αλλαγή (μεταβολές στις προμήθειες νερού και τροφής, μεταβολές στον τρόπο μετάδοσης και το είδος των λοιμώξεων και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, όπως φτώχεια και μετανάστευση).
Η ηλιακή ακτινοβολία θερμαίνει την επιφάνεια της Γης, ένα μέρος της όμως ανακλάται πίσω στην ατμόσφαιρα. Τα αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου (όπως είναι το CO2, το μεθάνιο και τα υποξείδια του αζώτου) απορροφούν μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλάται από την επιφάνεια της Γης, την παγιδεύουν στην ατμόσφαιρα και την εμποδίζουν να διαφύγει στο διάστημα, διατηρώντας ζεστή την επιφάνεια της Γης υποστηρίζοντας τη ζωή στη Γη.
Τα τελευταία χρόνια η αύξηση των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (λόγω αύξησης της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της γεωργίας και κτηνοτροφίας, αύξησης του πληθυσμού και της κατανάλωσης αγαθών) έχει οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας της Γης και στην κλιματική αλλαγή.
Η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος επιδρά στα θήλεα θηλαστικά σε διάφορα στάδια της ζωής τους, όπως κατά την ενδομήτριο ζωή (με πιθανές συνέπειες συγγενείς ανωμαλίες, νευρολογικές διαταραχές), την εφηβεία (προκαλώντας μεταβολές στην θερμορρύθμιση και στην ηλικία έναρξης της εμμήνου ρύσεως), την αναπαραγωγική ηλικία (διαταραχές εμμήνου ρύσεως, υπογονιμότητα), την κύηση (προεκλαμψία, σακχαρώδη διαβήτη κύησης, ανεπάρκεια πλακούντα) και την εμμηνόπαυση (αυξημένη εμφάνιση εξάψεων, πρώιμη εμμηνόπαυση). Οι επιπτώσεις αυτές οφείλονται στην επίδραση της αύξησης της θερμοκρασίας στον υποθάλαμο και στη συνέχεια λόγω μεταβολών στην έκκριση ορμονών στην υπόφυση, στα επινεφρίδια και στις ωοθήκες.
Η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με την ακτινοβολία του περιβάλλοντος και την αύξηση των βιομηχανικών και πυρηνικών αποβλήτων έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην αύξηση των ενδοκρινικών διαταρακτών. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι χημικές ουσίες φυσικές ή συνθετικές, που παρεμβαίνουν στην σύνθεση, την έκκριση, το μεταβολισμό και την δράση των ορμονών. Οι πηγές έκθεσης στους ενδοκρινικούς διαταράκτες είναι η τροφή, το νερό, ο αέρας, το έδαφος, ο πλακούντας και ο μητρικός θηλασμός. Η εμφάνιση επιπτώσεων ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του ατόμου, τη διάρκεια έκθεσης και την αθροιστική έκθεση σε έναν ή περισσότερους διαταρράκτες.
Κάποιοι από τους ενδοκρινικούς διαταράκτες είναι τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (σε μονωτικά υλικά), τα πολυβρωμιούχα διφαινύλια (σε ηλεκτρικές συσκευές και πλαστικά), διοξίνες (από τη βιομηχανική παραγωγή χλωριωμένων παραγώγων και καύση ουσιών που περιέχουν χλώριο ,πχ σε χωματερές), η Bisphenol A( σε πλαστικά μπιμπερό, μπουκάλια νερού, κουτιά αναψυκτικών), φθαλικές ενώσεις (σε παιδικά παιχνίδια, προϊόντα περιποίησης, συσκευασίες τροφίμων), εντομοκτόνα (DDT, DDE), και βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, υδράργυρος).
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες οδηγούν σε απορρύθμιση του ενδοκρινικού συστήματος, διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας, υπογονιμότητα, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, διαταραχές σπερματογένεσης, πρώιμη εμμηνόπαυση, καρκίνο μαστού, προστάτη και όρχεων, αύξηση της επίπτωσης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και αύξηση της έκκρισης κορτιζόλης και κατεχολαμινών, που είναι οι ορμόνες του stress. Οι διαταραχές αυτές σε συνδυασμό με την κακή διατροφή και την περιορισμένη φυσική δραστηριότητα λόγω κλιματικής αλλαγής οδηγούν σε αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών και μεταβολή της στρατηγικής των κυβερνήσεων για εναλλακτικές πηγές ενέργειας και περιορισμό των ενδοκρινικών διαταρακτών ώστε να εξασφαλιστεί ποιοτική αναπαραγωγική υγεία για την παρούσα και τις μελλοντικές γενιές.